استانداردی برای ثروتمند شدن

شاید شما نیز از آن دسته از افراد باشید که یکی از مهم ترین آرزوهایی که برای آینده خود در پیش رو دارید، رسیدن به ثروت و موفقیت اقتصادی باشد. اینکه روزی فرا برسد که شما به تمام آرزوهای خود دست پیدا کنید و بتوانید برای مثال مانند برخی از افراد بر ماشین های گران قیمت سوار شوید و یا خانه چند صد متری در یکی از مناطق خوب شهر داشته باشید و در کنار خانواده خود در آسایش و آرامش زندگی کنید. این آرزویی است که افراد زیادی در سر تا سر دنیا مدام به آن فکر می کنند و شب و روز برای رسیدن به چنین روزی به سختی تلاش می کنند. اما سوالی که در این میان مطرح می شود، این است که آیا داشتن چنین آرزویی اساساً درست است؟ آیا صحیح است که انسان آرزو کند که روزی به اصطلاح پول هایش از پارو بالا برود و به عبارت دیگر در ثروت و اموال خود غرق شود؟

برای رسیدن به جواب این سوال مهم و اساسی و کاربردی در زندگی کنونی بهترین راه، ورق زدن صفحاتی چند از قرآن مجید و همچنین کتاب هایی است که مشتمل بر روایات حضرات معصومین می باشد تا با یک بررسی مختصر به پاسخ این سوال دست پیدا کنیم.

کسب رزق و روزی و تلاش برای آن، یکی از مسائلی است که فراوان در آیات الهی بیان شده است تا جایی که قرآن مجید در آیات مختلف افراد را به کسب رزق و روزی تشویق و دعوت کرده می کند، آیاتی همچون:

(فَإِذَا قُضِیَتِ الصَّلَاةُ فَانتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَابْتَغُوا مِن فَضْلِ اللَّهِ وَاذْکُرُوا اللَّهَ کَثِیرًا لَّعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ: و چون نماز گزارده شد در [روى] زمین پراکنده گردید و فضل خدا را جویا شوید و خدا را بسیار یاد کنید باشد که شما رستگار گردید.) (الجمعة: 10)

که مسلمانان را در ابتدا دعوت به حضور در نماز جمعه و سپس به کسب و کار و جستجوی فضل الهی دعوت کرده است.

و یا آیه ای که یکی از اهداف خلقت را آبادانی زمین بیان می کند و روشن است که یکی از شرایط مهم برای آبادانی زمین کسب ثروت و بکار گیری صحیح و درست آن در جهت توسعه و آبادانی است، چنانچه خداوند متعال در این زمینه می فرماید:

(وَإِلَى ثَمُودَ أَخَاهُمْ صَالِحًا قَالَ یَا قَوْمِ اعْبُدُواْ اللّهَ مَا لَکُم مِّنْ إِلَهٍ غَیْرُهُ هُوَ أَنشَأَکُم مِّنَ الأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَکُمْ فِیهَا فَاسْتَغْفِرُوهُ ثُمَّ تُوبُواْ إِلَیْهِ إِنَّ رَبِّی قَرِیبٌ مُّجِیبٌ: و به سوى [قوم] ثمود برادرشان صالح را [فرستادیم] گفت اى قوم من خدا را بپرستید براى شما هیچ معبودى جز او نیست او شما را از زمین پدید آورد و در آن شما را استقرار داد پس از او آمرزش بخواهید آنگاه به درگاه او توبه کنید که پروردگارم نزدیک [و] اجابت‏ کننده است.)( هود : 61)

در طلب روزی میانه روی کنید و نه چنان برای رسیدن به روزی حریص باشید که مورد مذمت دیگران قرار بگیرید و نه نسبت به کسب روزی حلال بی تفاوت باشید که اصلا در جستجوی آن نباشید.

اما در کنار تمام این توصیه ها به کسب روزی حلال، قرآن مجید از افرادی که در آرزوی ثروتمند شدن با شیوه های نادرست هستند به بدی یاد می کند:

(فَخَرَجَ عَلَى قَوْمِهِ فِی زِینَتِهِ قَالَ الَّذِینَ یُرِیدُونَ الْحَیَاةَ الدُّنیَا یَا لَیْتَ لَنَا مِثْلَ مَا أُوتِیَ قَارُونُ إِنَّهُ لَذُو حَظٍّ عَظِیمٍ: پس [قارون] با کوکبه خود بر قومش نمایان شد کسانى که خواستار زندگى دنیا بودند گفتند اى کاش مثل آنچه به قارون داده شده به ما [هم] داده مى‏شد واقعاً او بهره بزرگى [از ثروت] دارد.)( القصص : 79)

این افراد کسانی بودند که با مشاهده مال و ثروت هنگفت قارون آرزو می کردند که ای کاش ما نیز روزی به چنین ثروتی دست پیدا کنیم تا بتوانیم مانند قارون بر تمامی مردمفخر فروشی کنیم. هرچند آرزوی این افراد در ارتباط با ثروتمند شدن به منظور فخر فروشی و همچنین رسیدن به ثروت از راه نادرست است، اما با کنکاش در روایات اسلامی متوجه می شویم که آرزوی داشتن ثروت هنگفت یک آرزوی درست و صحیح نیست. چنانچه رسول خدا در این ارتباط این گونه می فرماید:

(ألا وإنّ الرُّوحَ الأمینَ نَفَثَ فی رُوعِی أ نّهُ لَن تَمُوتَ نفسٌ حتّى تَستَکمِلَ رِزقَها، فاتَّقُوا اللّه َ وأجمِلُوا فی الطَّلَبِ، ولا یَحمِلْ أحَدَکُم استِبطاءُ شَیءٍ مِنَ الرِّزقِ أن یَطلُبَهُ بغَیرِ حِلِّهِ ، فإنّهُ لا یُدرَکُ ما عِندَ اللّه إلاّ بطاعَتِهِ؛ همانا جبرئیل در دلم چنین افکند که هیچ کس نمیرد تا روزیش را به طور کامل دریافت کند، پس از خدا پروا کنید و در طلب روزى میانه روى کنید و دیر رسیدن روزى، شما را وادار نکند که آن را از راه غیر حلال بجویید؛ زیرا آنچه نزد خداست جز با طاعت او به دست نمى آید.) (الکافی : 2 / 74)

در این روایت نورانی به دو نکته مهم و اساسی اشاره شده است:

نکته اول اینکه در طلب روزی میانه روی کنید و نه چنان برای رسیدن به روزی حریص باشید که مورد مذمت دیگران قرار بگیرید و نه نسبت به کسب روزی حلال بی تفاوت باشید که اصلاً در جستجوی آن نباشید.

نکته دوم اینکه ممکن است بر اثر عوامل مختلف رسیدن رزق و روزی به شما به تأخیر بیفتد که این مساله نباید سبب ناامیدی شما در مرحله اول و همچنین گرفتار شدن در کسب و کار حرام برای جبران روزی به تأخیر افتاده شود.

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) می فرماید: (روزی اندک و بسنده، بهتر است از روزی بسیار و بازدارنده (از یاد خدا)

آنچه در آیات و روایات اسلامی در ارتباط با آرزوی ثروت بیان شده است سفارش و توصیه به خواستن و تلاش برای رسیدن به روزی است که به قدر کفایت باشد:

نه آنچنان زیاد باشد که انسان را از یاد خداوند متعال باز دارد چنانچه در داستان آن شخصیت معروف (ثعلبه) در زمان پیامبر خدا می خوانیم که: مرتب پیش پیغمبر می آمد و می گفت: یا رسولَ اللّه! از خدا بخواه مرا ثروتمند کند. پیغمبر می فرمود: تو کار را به جریان طبیعی واگذار کن، شاید مصلحتت این نباشد.

نه یا رسولَ اللّه! من می خواهم به این اغنیا یاد بدهم که اصلاً پول خرج کردن و در راه خدا خرج کردن چگونه است. پیغمبر هم برای او دعا کرد. گوسفندهایی پیدا کرد. ثروتمند شد، کم کم ظهر دیگر به نماز جماعت نمی رسید. تا جایی که آیات زکات نازل شد و او نیز مانند دیگران ثروتمندان باید مقداری از اموال خود را به فقرا و مساکین می داد اما ثروت او را کر و کور کرده بود و دیگر نمی توانست از درهمی از اموال خود دل بکند. (مجموعه آثار شهید مطهری. ج26، ص: 805) و به همین جهت است که پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) می فرماید: (روزی اندک و بسنده، بهتر است از روزی بسیار و بازدارنده (از یاد خدا) (أمالی الصدوق) و نه آنچنان کم باشد که دست نیاز انسان به سوی دیگران دراز باشد و محتاج خلق باشد. بلکه بهترین آرزو. خواستن رزق و روزی به قدر کفایت از خداوند متعال است چنانچه این آرزو یکی از دعاهای رسول خدا صلی الله علیه و آله را تشکیل داده است وقتی اینگونه برای خویش و خاندان و دوستداران اهل بیت از خداوند متعال درخواست می کند:

(خدایا به محمد و خاندان محمد و به کسی که محمد و خاندان او را دوست دارد پاکدامنی و روزی به قدر کفاف عطا فرما )(کافی ،ج2،ص140)