فرد تجملاتی، عقلی فاسد دارد؛ عقلی که دنیا آن را فاسد کرده و شخصیت فرد را از توجه به زیبایی های باطنی غافل نموده است. این خاصیت زیبایی های فریبنده دنیاست که مردمان را اسیر خود می کند و در آخر آنها را ناکام گذاشته، و نمی‌گذارد بیش از یک کفن از این دنیا به در ببرند. یکی از بلاهایی که آسایش روان را از فرد و جامعه سلب می‌کند؛ تجمل گرایی است. مسئله‌ای که می‌تواند برای انحرافات فردی و اجتماعی بستر سازی کرده و به هلاکت فردی و انحطاط اجتماعی بیانجامد. پس دوری از این ناهنجاری بر همگان لازم و ضروری بوده است. در این نوشتار به این بلای خانمان سوز می‌پردازیم.
نفرت از تجمل گرایی
تجمل گرایی و خارج شدن از حد اعتدال در تهیه نعمت های مادی و دنیوی به شدت در اسلام منفور است. تجمل گرایی، اموال و دارایی های یک کشور را نابود کرده و جلوی جریان سرمایه در اشتغال و تولید را می‌گیرد. ملتی که اسیر تجملات شود؛ روی استقلال را نخواهد دید و باید منتظر فروپاشی اقتصاد و ارزش پول ملی باشد. در احادیث، با عنوان ضایع کردن اموال، یاد شده و منفور الهی شمرده شده است.
جالب است که در احکام شرعی، توسعه بر زندگی و تلاش برای بهبود اوضاع معیشتی خانواده مستحب است؛ ولی تجمل گرایی به عنوان کاری حرام و سبب تکذیب راه حق به همگان معرفی گشته است. آری در پرتوی تجمل گرایی است که هیچ اشتغال و تولیدی در کشورها رخ نداده و فاصله طبقاتی، عمیق و عمیق‌تر می‌شود؛ این یعنی ازدیاد فقر و فقرا، چه چیزی منفورتر از این وجود دارد؟
نابودی دارا و ندار
با بروز و ظهور تجملات در زندگی‌ها، در کوچه و خیابان‌ها، هم دارا و هم ندار ضربه دیده و در مسیر نابودی قدم برمی دارد؛ زیرا تجمل پرستی، ثروتمند را به سوی به آتش کشاندن سرمایه خویش سوق می دهد و او را وادار می‌کند که دیوانه وار خرج کند. فرد ندار و فقیر نیز اگر مفتون این تجملات شود؛ احساس کمبودی مضاعف کرده و خود را به آب و آتش زده تا کمی از آن تجملات را تجربه کرده و اگر این امر برایش میسر نباشد به تخلیه منفی انرژی رو می‌آورد.
البته هستند ثروتمندانی که به خود اجازه خرید و استفاده از اجناس لوکس و تجملاتی را نمی دهند؛ فقط به خاطر اینکه مبادا یک نیازمند در اثر دیدن آنها دچار آتشی از حسرت شود. این ثروتمندان بیشتر دوست دارند در نشاندن لبخند رضایت بر لبان نیازمندان مسابقه دهند تا در نمایش کالاهای لوکس.
به راستی فرد تجملاتی عقلی فاسد دارد؛ عقلی که دنیا آن را فاسد کرده و شخصیت فرد را از توجه به زیبایی های باطنی غافل نموده است. این خاصیت زیبایی های فریبنده دنیاست که مردمان را اسیر خود می کند و در آخر آنها را ناکام گذاشته، نمی‌گذارد بیش از یک کفن از این دنیا به در ببرند.
شیفته ساده زیستی
برای مقابله با تجمل و تجمل گرایی باید به سراغ ساده زیستی رفت. به شکرانه الهی در ایران عزیز ما بسیارند افرادی که در اوج ساده زیستی بهترین زندگی‌ها را تجربه کرده و می‌کنند. امام خمینی، آیت الله بهاء الدینی، آیت الله بهجت و خیلی از علما و بزرگان اسلامی از این دسته‌اند. افرادی که به مانند مولا و امامشان امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) قناعت را پیشه خود ساخته و ساده‌ترین اما تأثیرگذارترین زندگی ها را پشت سر گذاشتند. الان نیز هستند افرادی مانند مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه‌ای(مدظله) که زندگی ساده آنها همگان را شیفته خود ساخته است.
دوری از تجملات همواره خواسته امام و رهبری از همه مردم به خصوص مسئولان بوده است. مردم هم وقتی یک مسئول را به دور از تجملات و زرق و برق دنیوی می‌یابند به او اعتماد بیشتری کرده و وی را از جنس خود دانسته و البته شیفته اش می شوند. چه سرمایه‌ای بالاتر از اعتماد عمومی و چه مسابقه‌ای بهتر از مسابقه برای درک درد مردم؟
این روزها خبر ساده زیستی امام جمعه تبریز و نماینده ولی فقیه در استان آذربایجان غربی فضای مجازی را تسخیر کرده و الگویی شده برای شدنی بودن تردد یک چنین مسئولی به وسیله تاکسی و اتوبوس واحد. این روزها خبر درک درد مردم توسط امام جمعه سر پل ذهاب با زندگی در چادر به مانند دیگر زلزله زدگان تحسین برانگیز گشته و درس نوع دوستی می‌دهد. آری تا جایی که ساده زیستی ممکن است؛ استفاده از تجمل و تجمل گرایی هیچ توجیهی ندارد.
تذکری بر منادیان ساده زیستی
اگر فردی بخواهد افراد ساده زیست را نام ببرد؛ به ناچار بیش از همه اقشار مجبور خواهد بود از طلاب و زیّ طلبگی یاد کند. اما باز، یک در هزار، هستند طلبه های مسئول و غیر مسئول که گاهی از کالاهایی تجملاتی بهره برده و زخم بر چهره ساده زیستی می اندازند. حضرت آیت الله خامنه‌ای (مدظله) در درس خارج فقه سال گذشته خویش به شدت تذکر داده و طلاب را از تجمل گرایی نهی کردند. ایشان به عنوان مثال، استفاده از خودروهای گرانقیمت را برای همگان و نه فقط برای طلاب حرام اعلام کرده و آن را اسراف دانستند. وقتی تجمل گرایی برای همه حرام است؛ برای طلاب مطمئناً حرمتی شدیدتر دارد. به درستی این روحانیون هستند که باید با ترویج روحیه قناعت به گسترش ساده زیستی کمک کنند؛ حال اگر فردی به اصطلاح روحانی و طلبه، به قدر ذره‌ای اسیر تجملات باشد یا در محافلی اعیانی شرکت کرده و بر خودروهای لوکس خارجی بنشیند؛ چگونه می تواند این پیام الهی را بازگو کند؟ مگر نباید به گفته‌ها عامل بود؟
امام علی (علیه‌السلام) در سفارشی عمومی، همگان را به انتخاب نوعی از زندگی تشویق کردند که قابل هجمه و شبهه برانگیز نباشد. این وظیفه همگانی بوده و برای طلاب اهمیتی مضاعف دارد. از این رو اگر هدیه‌ای تجملاتی هم به یک طلبه برسد؛ وی باید آن را تبدیل به مایحتاج ساده زندگی خود یا دیگران نماید تا در موضع تهمت قرار نگیرد.
پی‌نوشت:
۱- امام رضا(علیه‌السلام) فرمودند:«إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یُبْغِضُ الْقِیلَ وَ الْقَالَ وَ إِضَاعَةَ الْمَال؛ همانا خداوند گفتگوهای بی‌حاصل و تلف کردن اموال را دشمن می‌دارد.»[الکافی، کلینی، ج۵، ص۳۱]
۲- «وَ مَا أَرْسَلْنَا فِی قَرْیَةٍ مِنْ نَذِیرٍ إِلَّا قَالَ مُتْرَفُوهَا إِنَّا بِمَا أُرْسِلْتُمْ بِهِ کَافِرُونَ[اسراء/۳۴] و [ما] در هیچ شهرى هشدار دهنده اى نفرستادیم جز آنکه خوشگذرانان آنها گفتند ما به آنچه شما بدان فرستاده شده اید کافریم.»
۳- امام علی(علیه‌السلام) فرمودند:« زَخَارِفُ الدُّنْیَا تُفْسِدُ الْعُقُولَ الضَّعِیفَة؛ زرق و برق های دنیا عقل های ضعیف را فاسد می کند.»[غرر الحکم، آمدی، ص ۶۵]
۴- امام خمینی(ره) در جلسه با خبرگان رهبری: «اگر خدای نخواسته، مردم ببینند که آقایان وضع خودشان را تغییر داده اند، عمارت درست کرده اند و رفت و آمدهایشان مناسب شأن روحانیت نیست، و آن چیزی را که نسبت به روحانیت در دلشان بوده است از دست بدهند، از دست دادن آن همان و از بین رفتن اسلام و جمهوری اسلامی همان. البته من این نکته را عرض کنم، یک دسته ای که در معرض خطر هستند باید خودشان را حفظ کنند، ولی همین ها هم باید مواظب باشند که زاید بر میزان نباشد. شما گمان نکنید که اگر با چندین اتومبیل بیرون بیایید وجهه تان پیش مردم بزرگ می شود، آن چیزی که مردم به آن توجه دارند و موافق مذاق عامه است، اینکه زندگی شما ساده باشد ... آنهایی هم که می خواهند خودشان را حفظ کنند، باید بدانند که گاهی با یک اتومبیل پیکان بهتر می توانند محفوظ باشند تا وسیلۀ دیگر. و ائمه جمعه و جماعاتی که اگر عادی بیرون بیایند ممکن است از بین بروند، باید به آن مقداری حفظ کنند که زیاد نباشد.»(صحیفه امام، ج۱۹، ص۳۱۷»
۵- حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای در ابتدای درس خارج فقه روز یکشنبه (۲۸ بهمن ۹۵)، پس از بیان حدیثی اخلاقی، با اشاره به «حرام بودن استفاده از ماشین های گران قیمت برای روحانیون و طلاب» فرمودند نامه‌ای دریافت کرده‌اند که در آن نوشته شده بعضی از افراد حاضر در درس، با ماشین های گران قیمت دویست میلیونی تردد می‌کنند.
ایشان دراین باره افزودند: حرمت اسراف برای همه است؛ هر کسی در هر حدّی چه غنی، چه متوسّط یا فقیر ممکن است اسراف کند و اسراف، عمل حرام است. این ماشین های گرانقیمت حرام است.
رهبر انقلاب با اشاره به وجود برخی جهات امنیتی و حفاظتی برای استفاده از ماشین گران قیمت فرمودند: توجه کنید! عمل، ورع، اجتهاد، زهد، بی‌رغبتی، نرفتن به دنبال زخارف مادّی و زیبائی های ظاهریِ زندگی، وظیفه‌ی اصلیِ ماست.
۶- یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ کَبُرَ مَقْتًا عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ[صف/۳و۲] اى کسانى که ایمان آورده اید چرا چیزى مى گویید که انجام نمى دهید نزد خدا سخت ناپسند است که چیزى را بگویید و انجام ندهید.»
۷- امام علی(علیه‌السلام) فرمودند: «لاتَجْعَلْ عِرْضَکَ غَرَضاً لِنِبالِ الْقَوْلِ؛ آبروی خودت را هدفی برای تیرهای سخنان مردم قرار نده»[نهج البلاغه(صبحی صالح)، ص۴۵۹]
