امیرالمومنین علیه السلام فرمود: اگر خداوند صلاح و رستگارى بنده اى را بخواهد، به او الهام مى کند که: کم سخن گوید، کم بخورد و کم بخوابد. (مستدرک الوسائل 16: 123 ح 19) گاهی اوقات احساس می کنیم حال روحمان خوب نیست، ناراحت هستیم و بی حوصله، اراده ای برای هیچ کاری نداریم و احساس می کنیم زندگی به شکل زجر آوری تکراری و خالی از هر نوع دلخوشی و انگیزه است. در این زمان هاست که در خود، توان این را نمی بینیم که حتی بلند شویم و لیوان آبی بنوشیم، در تعبیر روانشناسی به این حالت ها "افسردگی" می گویند، که متأسفانه در قرن حاضر تعداد بسیار زیادی از انسان ها در سراسر دنیا با آن دست به گریبان هستند.
ما در اینجا به دنبال ریشه یابی علل بروز این حالت ها نیستم چرا که در تخصص ما هم نیست، اما می خواهیم از سخنان نورانی اهل بیت علیهم السلام کمک بجوییم، همان ها که مأمن وحی الهی بوده اند، همان ها که خوب می دانند داروی واقعی هر دردی چیست، چرا که آن بزرگواران را از علم لایزال الهی بهره ای کامل است.
خداوند متعال انسان را آفریده است و به پیچیدگی های روح و جسم او کاملا واقف است، اگر حالمان بد است باید برویم نزد طبیب روح، آن ها خوب می دانند چگونه حال بد ما خوب می شود و حتما راهکارهایشان گره گشاست.در سخنان ائمه علیهم السلام که جستجو کردیم به چند نکته جالب، برای تغییر حال بد به حال خوب ،مواجه شدیم که به اختصار به آن ها اشاره می کنیم :
یک- تلاش برای سلامت جسم
حکما گفته اند که "جسم ،مَرکب روح است" یعنی جسم وسیله حرکت روح است، روح تا در این دنیا است، باید با کمک این جسم به سوى مقصد حرکت کند. اگر سوار بر ماشین به سوى مقصدى حرکت مى کنیم، باید مراقب ایمنی و سالم بودن ماشین هم باشیم، و گرنه از رفتن باز خواهیم ماند. اگر می خواهیم حال روحمان خوب باشد و در آن شور پرواز و حس حرکت متعالی باشد ؛ باید مراقب جسممان هم باشیم . عواملی چون پر خوری، تنبلی، افراط در خوابیدن و تفریح کردن و ...باعث آسیب به جسم می شود و ما مستقیما اثر آن را در روح می بینیم، وقتی یک غذای سنگین و چرب را بیش از اندازه میخوریم، احساس ناتوانی می کنیم، توان انجام هر کاری را از دست می دهیم نه حال مطالعه داریم نه عبادت و نه توان قدم از قدم برداشتن و احساس گناه تمام وجود ما را می گیرد.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: از پرخورى بپرهیزید، چون بدن را تباه مى کند، بیمارى پدید مى آورد و سست کننده از عبادت است. (مستدرک الوسائل 16: 210 ح 6)
امیرالمومنین علیه السلام فرمود: اگر خداوند صلاح و رستگارى بنده اى را بخواهد، به او الهام مى کند که: کم سخن گوید، کم بخورد و کم بخوابد. (مستدرک الوسائل 16: 123 ح 19)
پس برای سفر از حال بد به حال خوب ، اولین قدم رسیدگی به وسیله سفر است ، باید به میانه روی در خوردن ، خوابیدن، تفریح کردن و ....جسم را در خدمت روح در بیاوریم ، مثل ماشینی که قبل از هر سفری از سالم بودنش اطمینان پیدا می کنیم.
دو- بهترین غذا برای روح های بیمار
ما بارها و بارها تجربه کرده ایم که وقتی حال روحمان خوب نیست و دچار سرگردانی و بی حالی هستیم ، سعی می کنیم که با کسی صحبت کنیم و مشکل خود را با او در میان بگذاریم، معمولا در این مواقع به سراغ کسی می رویم که خیلی خوب صحبت می کند، آنچه که نیاز داریم بشنویم را به ما می گوید، از امیدواری و توکل می گوید و در هنگام صحبت او، ما ناخودآگاه احساس می کنیم که حالمان دارد بهتر می شود به گونه ای که تا چندین ساعت یا حتی چند روز حالمان خوب است و با انگیزه بیشتری به امور زندگیمان می رسیم . و این سخنان اثر گذار همان است که اسلام نامش را "موعظه " می گذارد؛ امام علی علیه السلام می فرمایند : «اَحْىِ قَلْبَکَ بِالْمَوْعِظَةِ ؛ دلت را با موعظه زنده بدار.» (نهج البلاغه ، ن 31، ص 909)
مولا امیرالمومنین علیه السلام می فرمایند داروی زنده شدن دل موعظه است ،وقتی ما سخنرانی های علمای اخلاقی را گوش می دهیم احساس می کنیم نشاط و امید در رگهایمان تزریق می شود، از شنیدن آنچه روح ما تشنه آن است احساس شعف می کنیم.
هزاران قول و قرار با خودمان می گذاریم که در روند زندگیمان تغییرات اساسی به وجود بیاوریم اما بعد از مدتی که از شنیدن این نصایح جان بخش می گذرد، باز سستی و خمودی به سراغ ما می آید، چاره آن هم این است که ما به صورت مداوم به یک منبع موعظه وصل باشیم .
اگر برایمان مقدرو است پای درس علما و مفسرین برویم، اگر نیست سخنرانی های آن ها را همیشه همراه داشته باشیم و به جای موزیک گوش بدهیم، آن وقت می بینیم که از حال بد ، خبری نیست و حال ما همیشه خوب است ، اگر این نصایح را در زندگیمان کاربردی هم بکنیم یک انرژی مضاعف خواهیم گرفت و برای تغییرات عمیق تر و پویاتر، آماده می شویم. اما یادمان باشد ، موعظه ای در ما اثر خواهد کرد که آن واعظ خود اهل عمل باشد، موعظه باید از سرچشمه پاک گرفته شود، و بهترین منبع برای وصل بودن دائم و دریافت موعظه، قرآن کریم و سخنان ائمه اطهار علیهم السلام است. اینها سر چشمه های زندگی بخش حیات دل هستند، این روح های بی حال و رنجور با تغذیه از قرآن و حدیث جانی دوباره می گیرند.
سه- سفر رفتن
یکی از دلایل مهم گرفتگی ها روحی، دچار روزمرگی شدن و یکنواختی زندگی است، در این مواقع بهترین کار برای تغییر حال روح "سفر" است، یک مسافرت خوب به یک جای خوش آب و هوا می تواند حال ما را بهتر کند. همانطور که خداوند تبارک و تعالی می فرماید: «أَ فَلَمْ یَسیروا فِی اْلأَرْضِ فَتَکونَ لَهمْ قلوبٌ یَعْقِلونَ بِها.» (حج: 46 )؛ چرا سفر نمی کنند تا در نتیجه سفر قلب هایی پیدا کنند که با آنها تعقل و فکر کنند.
امیرمومنان (علیه السلام) می فرماید: « مسافرت کنید که در آن پنچ فایده است: اندوه زدایی ، درآمد زایی، دانش افزایی، ادب آموزی و همراهی با شرافتمند.» (مستدرک الوسائل، ج8، ص115)
همانطور که می بینیم امام علی علیه السلام اولین فایده سفر را اندوه زدایی می داند، پس سفر وسیله ای برای رسیدن به سلامتی روح و روان است. پیامبر صلی الله علیه و آله : سافِروا تَصِحّوا ؛ سفر کنید تا سالم باشید .( بحار الأنوار ، ج 76 ، ص 221 ).
چهار- نیایش و صحبت کردن با خداوند متعال
ریشه بسیاری از ناراحتی های روحی و بدحالی روح، مشکلات زندگی است، مشکلاتی مالی، بیماری ها، تنش های خانوادگی، ناکامی در رسیدن به اهداف و عوامل متعدد دیگر که آرامش ما را سلب می کنند. وقتی ما متوجه باشیم که سامان دادن همه امور، فقط در دست توانای خداوند قادر متعال است ، وقتی شروع می کنیم به نیایش کردن و صحبت با خداوند متعال درهایی از امید بر روی ما گشوده می شود و متوجه می شویم که اگر همه راه ها هم مسدود شود، راه آسمان، راه درخواست کردن از خداوند مهربان همیشه باز است. وقتی دری از امید باز باشد روح به پرواز در می آید و به همان سمت می رود و از خمودی و مردگی نجات می یابد . امام صادق(علیه السلام) می فرماید: «دعا کن، زیرا شفای همه دردهاست.» ( میزان الحکمه، محمد محمدی ری شهری، ج 3، ص 284)
نتیجه
روح هم مانند جسم نیاز به رسیدگی دارد، اگر به روحمان رسیدگی نکنیم، نتیجه اش بیماری های روحی و افسردگی خواهد بود، شرط داشتن زندگی شاد و آرام ، داشتن روحی سالم و متعالی است، پس با مراقبت از روح و جسممان ، یک زندگی ایده آل ، برای خود رقم بزنیم .إن شاء الله تعالی.
