عرش الهی بر چه کسانی سایه انداز است؟

و از روی مهربانی در برابر آنها بال های خضوع و ذلّت فرود آر و بگو: پروردگارا هر دو را رحمت کن به پاس آنکه مرا در خردی از روی رحمت تربیت کردند. احسان به والدین (به عنوان عام) چنان مهم است که حتی شرک آنان مانع احسان به آنان نیست، گرچه باید از عقاید مشرکانه آنان به دور بود و از کمترین بی احترامی و آسیب رساندن به آنان نهی شده و نهایت فروتنی و مهربانی به آن دو در حال حیات و مرگشان توصیه و معادل نماز، جهاد، حج و ... شمرده شده است، حتی تشکر از آنان مقارن شکر الهی قرار گرفته است.

آیات قرآنی بهترین گواه اهمیت نیکی به والدین است:

یک. وَ قَضى رَبّکَ أَلاَّ تَعْبدوا إِلاَّ إِیَّاه وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً إِمَّا یَبْلغَنَّ عِنْدَکَ الْکِبَرَ أَحَدهما أَوْ کِلاهما فَلا تَقلْ لَهما أفٍّ وَ لا تَنْهَرْهما وَ قلْ لَهما قَوْلاً کَریماً... و پروردگارت حکم قطعی کرد که جز او را نپرستید و به پدر و مادر ( خود ) نیکی کنید حال اگر در نزد تو یکی از آن دو یا هر دو به کهنسالی رسند ( در مقابل زحمات یا خشونت های آنها اظهار ناراحتی مکن حتی ) به آنان افّ مگو و بر آنها فریاد مزن و سخن درشت مگو و با آنان سخنی کریمانه بگوی. (اسراء، آیه 23)

دو. وَ اخْفِضْ لَهما جَناحَ الذّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ قلْ رَبِّ ارْحَمْهما کَما رَبَّیانی صَغیراً... و از روی مهربانی در برابر آنها بال های خضوع و ذلّت فرود آر و بگو: پروردگارا هر دو را رحمت کن به پاس آنکه مرا در خردی ( از روی رحمت ) تربیت کردند. (اسراء، آیه 24)

سه. وَ إِنْ جاهَداکَ عَلى أَنْ تشْرِکَ بی ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تطِعْهما وَ صاحِبْهما فِی الدّنْیا مَعْروفاً... و اگر در حق تو بکوشند که چیزی را که به (الوهیت و ربوبیت و قداست) آن علم نداری شریک من قرار دهی هرگز از آنها اطاعت مکن ، و در دنیا با آنها به نیکی معاشرت نما. (لقمان، آیه 15)

منصور بن حازم از امام صادق (علیه السلام) پرسید: با ارزش ترین اعمال کدام است؟ آن امام فرمود: نماز در وقت خود، نیکی به پدرو مادر و جهاد در راه خدا. (الکافی، ج2، ص 158)

امام باقر (علیه السلام) در جایی دیگر فرمود: خدا در سه چیز برای هیچ کس رخصتی قرار نداده است: ادای امانت به نیکوکار و بدکار، وفای به عهد به نیکوکار و بدکار، نیکی با والدین نیکوکار باشند یا بدکار. (همان، ص 162) این تکلیف درباره والدین حتی پس از مرگ آن دو نیز استمرار دارد.

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در این باره فرمود: سرور نیکوکاران در قیامت مردی است که به والدین خود پس از مرگشان نیکی کند. (بحارالانوار، ج71، ص 86)

برخی زمان ها برای نیکی به والدین

نیکی به والدین زمانی معین ندارد؛ ولی در برخی زمان ها پاداشی مضاعف دارد. به فرموده امام باقر (علیه السلام) یکی از بهترین اعمال روز عید قربان نیکی به والدین است. (الخصال، ص298)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: هر کس قبر پدر و مادرش را در روز جمعه زیارت کند بخشوده می شود و از نیکوکاران به شمار می آید. (بحارالانوار، ج 86، ص 359)

خوش زبانی و خوش رفتاری با والدین

بهترین راه برای ابراز محبت به پدر و مادر، نرم گویی و خوش زبانی با آنهاست. پیشوایان معصوم علیهم السلام که بزرگ ترین مربیان بشری هستند، تندی به پدر و مادر را نهی کرده اند و حتی صدای ما نباید از صدای آنان بلند باشد چه رسد به این که خدای ناکرده با آنان به زشتی سخن بگوییم که سخن زشت و ناسزا گفتن به والدین، از گناهان کبیره است.

امام صادق علیه السلام سفارش کرده است: «حتی» هنگامی که پدر و مادرتان شما را می زنند، شما از درگاه خدا برای آن دو طلب غفران و بخشش کنید.»

باز همان حضرت می فرماید: اگر پدر و مادر صدایشان را بلند کردند شما صدایتان را آهسته کنید و با آرامش با آنان سخن بگویید.»

در جایی دیگر می فرماید: «هیچ گاه چشمانت را از نظر کردن به والدین پر مکن، مگر با رحمت و مهربانی.» (بحارالانوار، ج 86، ص 359)

این سخن امام را به خود تلقین کنیم که: «در همه حال سپاس گزار والدین باشید، حتی در مواقعی که گفتار و کردار والدین مطابق میلتان نباشد». مطیع بودن در قبال پدر و مادر نشان دهنده محبت به آنهاست.

برخی از آثار نیکی به والدین

رضایت الهی:

بر پایه روایتی نخستین چیزی که خدا در لوح محفوظ نگاشته است که خدایی جز من نیست و هر کس پدر و مادرش از او خشنود باشند من از او خشنود هستم. (مستدرک الوسایل، ج 15، ص 176)

نزول رحمت آسمانی:

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: درهای رحمت آسمان در چهار هنگام گشوده می شود: هنگام بارش باران، هنگام نگاه فرزند به چهره والدین، هنگام گشوده شدن در کعبه و هنگام عقد ازدواج. (جامع الاخبار، ص 101)

بهره مندی از برترین غرفه های بهشتی:

امام باقر (علیه السلام) فرمودند: چهار صفت است که در هر یک از مومنان باشد، خدا او را در والاترین مرتبه بهشتی و عالی ترین مرتبه شفاعت جای می دهد... کسی که به پدر و مادر خود انفاق کند، با آن دو مدارا کند، به آنان نیکی کند و آن را اندوهگین نکند. (الامالی، مفید، ص 167)

بهره مندی از سایه عرش الهی:

امام صادق (علیه السلام) فرمود: روزی حضرت موسی (علیه السلام) در حال مناجات با پروردگار مردی را در سایه عرش الهی دید. پرسید پروردگارا! این کیست که عرش تو بر او سایه افکنده است؟ فرمود: او کسی است که نیکوکار به پدر و مادر خود است و اهل سخن چینی نیست. (الامالی، صدوق، ص 180)

نشانه تشیع:

امام صادق (علیه السلام) فرمود: ای جابر! شیعیان ما شناخته نمی شوند مگر با ... نیکی به والدین.( الکافی، ج2، ص74)