خطر مرگ حاجی شدن بامدیریت سعودی!

سفر به خانه خدا در تعریف صنعت گردشگری با عنوان “توریسم مذهبی” شناخته می‌شود؛ اما کشته شدن 3500 نفر در 9 سفر حج نشان می‌دهد که سعودی‌ها باید ابتدا درباره هنر توریسم مطالعه کنند! حادثه تلخی که به تازگی در عربستان رخ داد و حدود 1400 کشته و زخمی بر جای گذاشت، نخستین حادثه نیست و به احتمال زیاد آخرین حادثه نیز نخواهد بود؛ چرا که سعودی‌ها در طول سال‌های گذشته ثابت کرده‌اند که هم بدترین خدمات را در قبال پول‌هایی که به این کشور سرازیر می‌شود ارائه می‌دهند و هم اطلاعی از علم و صنعت گردشگری ندارند. از سال 1978 تا 2006 در اثر 8 حادثه که برای حجاج در عربستان رخ داده است، 3 هزار و 308 نفر کشته و هزارن نفر مجروح شده‌اند. حال با افزودن آمار حادثه اخیر، تعداد کشته‌ها در 9 سفر به حدود 3500 نفر می‌رسد! یعنی به طور متوسط در حادثه 388 نفر کشته شده‌اند.

امروزه کشته شدن صدها و هزاران نفر آن‌هم در یک سفر و در یک کشور به هیچ وجه پذیرفتنی نیست. سال‌های زیادی است که بسیاری از کشورها از جمله کشورهای اروپایی نسبت به تاسیس مراکز علمی و آموزشی درباره هنر و صنعت توریسم اقدام کرده‌اند تا سفرهای سیاحتی، مذهبی، درمانی و آموزشی نه‌تنها بدون کوچکترین تلفات انجام شود بلکه در این سفرها آنقدر هنرمندانه و حرفه‌ای با گردشگران و مسافران رفتار شود که خاطره‌ای خوش و احساسی زیبا در خاطر آنها باقی بماند.

نگاه دنیا به توریسم، و نگاه عربستان!

حال این توصیف کوتاه درباره نگاه دنیا به توریسم را مقایسه کنید با نگاه سعودی‌ها به سفر حج! اتفاقات ناگواری که در سفر حج برای زائران خانه خدا رخ می‌‌دهد هرچند موجب تاسف و تاثر است اما از نگاهی دیگر، برای تمام دنیا خنده‌آور است؛ البته خنده‌آور به خاطر تفکرات نادرست سعودی‌ها و ناآگاهی آنها نسبت به گردشگری مذهبی و زیارتی.

در سال 1978 بود که 402 نفر در سفر حج به دست نیروهای امنیتی و مسلح سعودی شهید شدند که 275 نفر از آنها ایرانی بودند. در سال 1990 شاهد بیشترین آمار تلفات بودیم به طوری که در تونل منتهی به مسجد الحرام و بر اثر ازدحام بیش از حد جمعیت،  هزار و 426 نفر کشته و هزاران نفر مجروح شدند. چهار سال بعد یعنی در 1994 ازدحام جمعیت در پل جمرات، کشته شدن 270 نفر را به دنبال داشت! سه سال بعد از این حادثه در 1997 بود که 340 نفر در منی بر اثر آتش‌سوزی در خیمه‌ها کشته و 1500 نفر مجروح شدند. به فاصله یک‌سال، یعنی در 1998 ازدحام جمعیت هنگام رمی جمرات کشته شدن 180 نفر از حجاج را در پی داشت. در سال 2004 نیز در اتفاقی مشابه، 251 نفر کشته و 244 حاجی مجروح شدند. همین حادثه در سال 2006 نیز رخ داد و به کشته شدن 363 نفر منجر شد. البته در همین سال، حادثه دیگری رخ داد و بر اثر فرو ریختن یک هتل 76 نفر کشته شدند. و اکنون نیز 1400 نفر کشته و مجروح شده‌اند...

داشتن برنامه مدون و از قبل آماده‌شده برای مواقع بحران و حوادث غیرمترقبه، یک اصل در هر کشور است. به عبارت دیگر مقامات و مدیران عربستانی باید برای مقابله و مواجهه با حوادث غیرمترقبه مانند طوفان و آتش‌سازی، از قبل برنامه‌ریزی داشته باشند. کشته و مجروح شدن 1400 نفر بر اثر یک طوفان نشان از ضعف مدیریتی است. و البته سقوط جرثقیل‌ بر اثر این طوفان، ابهامات و تردیدهای دیگری نیز بر جای می‌گذارد که در این گزارش مجالی برای پرداختن به آنها نیست!

سعودی‌ها بیشتر مطالعه کنند.

تمام دنیا از سعودی‌ها انتظار دارند که نیم‌نگاهی به پیشرفت و توسعه صنعت گردشگری در جهان داشته باشند و با حجاج و افرادی که عازم سفر حج می‌شوند رفتاری انسانی و مطابق با حقوق اولیه و شناخته‌شده انسانی داشته باشند. انتظار افکار عمومی جهان بویژه مسلمانان این است که یک سفر مذهبی آرام همراه با احساسی زیبا و ماندگار را تجربه کنند نه اینکه در هر لحظه از این سفر در انتظار رسیدن بانگ مرگ از آسمان باشند.
آنچه تاسف جهانیان و کشورهای مسلمان را از حادثه اخیر و تلخ در عربستان بیشتر می‌کند، این جمله است که از زبان یک مفتی سعودی بیان شده: “"باید بررسی کرد که چرا بقیه جرثقیل ها سجده نکردند، شاید آنها لیبرال هستند!”

وجود چنین نگرش‌های غیرانسانی در کشور عربستان عمیقا موجب نگرانی و تاسف است و البته به هیچ وجه نمی‌تواند تضمین‌‌کننده عدم تکرار چنین حوادثی باشد.
پیشنهاد می‌شود که سعودی‌ها دست‌کم از این به بعد مطالعات بیشتری درباره ظرافت‌ها و اصول پذیرایی از گردشگران مذهبی داشته باشند و متوجه باشند که آنها با انسان‌ها و انسانیت طرف هستند و این انسان‌ها شعور و درک دارند و باید به آنها احترام گذاشت.