محتوای شبکه های اجتماعی همپای اتفاقات اجتماعی و فرهنگی تغییر می کند؛ طنز، جوک هایی که شخصیت های مختلف را هدف قرار داد، راه افتادن کمپین های مختلف و... این ها محتوایی است که از زمان رواج استفاده از شبکه های اجتماعی هر کدام زمانی مورد توجه بوده. زمانی که شبکه های اجتماعی کم کم به یک رسانه همه گیر تبدیل شد بیشتر از جهت جذابیت و نو بودن مورد توجه قرار گرفته بود و جنس محتوایی که داشت برگرفته از هیجان و تازگی این فضا بود. مدتی که از استفاده این شبکه ها گذشت محتوا کمی تغییر کرد و وارد فضایی جدی تر شد و به مرور تغییرات محتوایی به شکل های مختلف اتفاق افتاد تا به امروز. در حال حاضر خبر چندانی از پیام هایی که با ساختن جوک شخصیت ها را هدف قرار داده بود نیست، طنز هایی که سال پیش در این ایام مرتبط با ماه رمضان پخش می شد و در مواردی جای تأمل داشت کم شده و...
ظاهرا محتوای غالب شبکه های اجتماعی از شکل جوک و طنز کمی فاصله گرفته و پیام هایی با مضمون جدی تر بیشتر دیده می شود. اینکه کمی از آن فضای مطلقِ پیام های جوک و سرگرمی کم شده باشد می تواند نکته مثبتی هم باشد اما در این که چه چیزی جای این تغییر فضا را پر کرده مهم است.
با آمدن تلگرام بر خلاف شبکه های دیگر مثل وایبر امکان ارسال پیام های طولانی فراهم شد و همین مزیتی بود برای کاربرانی که حرفشان در حد چند جمله نبود. بنابراین محتوا بیشتر به سمت پیام های طولانی ای رفت که موضوعات مختلف را مطرح می کرد. عده ای از این فرصت برای ارسال روایت های دینی و اعتقادی استفاده کردند، عده ای به سمت داستان گویی رفتند (در همه موضوعات)، گروهی به ویژه در بین اهالی رسانه مقاله و یادداشت های روزنامه ها و سایت ها را منتشر کردند و...
در حال حاضر هم هر اتفاق جرقه ای است برای دست به نقد شدن کاربران شبکه های اجتماعی که بیشتر هم در مورد موضوعات سیاسی و برنامه های تلویزیون اتفاق می افتد.
در واقع دیگر لازم نیست یک خبر یا اتفاق از رسانه ای رسمی مانند (تلویزیون، روزنامه ،خبرگزاری و..) عنوان شود تا ذهن ها متوجه موضوع شود، همین که اتفاقی افتاد راهی باز می شود برای انواع اظهار نظرها. حتی گاهی اوقات این شبکه های اجتماعی هستند که ذهن ها را متوجه خود می کنند و در مواردی سایر رسانه ها را وادار به همراهی.
پیش تر نمونه هایی از اتفاقاتی که در جریان سازی شبکه های اجتماعی به شکل خاص مطرح شدند را بررسی کردیم. اتفاقاتی که جرقه اصلی شان در فضای مجازی افتاد و همین باعث شد تا هر کاربری به راحتی اعلام نظر کند.
نقد یا تخریب؟
اینکه امکان گفتگو و تبادل نظر برای همه فراهم باشد می تواند خوب باشد اما در دل این تبادل نظر ها و دست به نقد شدن ها چند نکته وجود دارد که با مثال در دو مضوع جریانات سیاسی و برنامه های تلوزیون این اتفاق را بررسی می کنیم:
-) بعد از مراسم تشیع شهدا پیام های زیادی منتشر شد که هر کدام با دیدگاه های مختلف حواشی مراسم را چه از نگاه مثبت و چه منفی بررسی کرده بودند. بعضی تحلیل ها به حدی تند و اعتراضی بود که خودش هم نیاز به نقد داشت. و یا چند خطی که می شد در چند پیام متفاوت پیدا کرد در حالیکه منبع هر کدام از پیام ها اشخاص متفاوت بودند؛ در اینجا سوال می شود که این چند خط به ذهن همه نویسنده ها خطور کرده یا اینکه اساس درستی ندارد؟!
-) مورد دیگر فضای نقدی است که نسبت به برنامه های تلویزیون به شدت زیاد شده. اینکه مدت زیادی است برنامه های تلویزیون در رضایت مخاطب موفق نیستند موضوع مشخصی است که نیاز به تحلیل و بررسی دارد اما هر نقدی به این موضوع بدون در نظر گرفتن اصول و جوانبی که برای یک انتقاد لازم است مورد قبول است؟
در اینجا در مورد برنامه های تلویزیون نگاه تأیید یا رد به برنامه را نداریم و منظور فقط نحوه نقد کردن است.
سریال شمعدونی از اولین برنامه هایی بود که مورد نقد های مجازی واقع شد، بعد برنامه امشب و دکورش مورد توجه قرار گرفت و از چند روز پیش همزمان با شروع برنامه های ماه مبارک رمضان این نقد ها به شدت افزایش پیداکرد. ماه عسل و شخص احسان علیخانی که مخاطبانش موافقان و مخالفان با سلایق مختلف هستند از همان نیمه های قسمت اول با پیام های انتقادی و اعتراضی مواجه شد که مانند همان اتفاقی که در مورد پیام های مربوط به تشیع شهدا افتاده بود در اینجا هم چند جمله در اکثر پیام ها تکرار می شد؛ با این حال بخشی از قسمت اول یک برنامه سی قسمتی مبنای درستی برای حذف کامل یک برنامه نیست و ...
اما چند نکته در مورد نقدهایی که این روزها در شبکه های اجتماعی می بینیم:
-) چند درصد از این مطالب توسط اهل فن و آشنا به امور نوشته شده؟ و چه اندازه از محتوای پیام را مطالب سنجیده و فکر شده شامل می شود؟ منظور از فکر شده در نظر گرفتن تمامی جوانب در یک نقد است. بر فرض اینکه یک فرد متخصص در نوشتن این نقد ها سهیم بوده چه اندازه لزوم این کار وجود دارد که محتوای ارائه شده در این فضا در اختیار کاربران شبکه های اجتماعی از همه طیفی قرار بگیرد؟
-) انتقاد کردن اصولی دارد که اگر به درستی رعایت نشود از نقد گذشته و شکل تخریب می گیرد. اتفاقی که در در این مدت در خیلی از نقد ها دیده شد.
-) نقدهای زود هنگام و غیر تخصصی می توانند روند یک موضوع را تغییر دهد چه در جهت پیشرفت و چه در جهت توقف؛ پس شاید بهتر باشد در جایی که امکانش هست، برای نقد کردن کمی صبر و حوصله خرج کنیم.
-) ظاهرا در شبکه های اجتماعی طیف های مختلف سعی دارند تا نظرات خود را واضح و روشن به گوش مخالفان خود برسانند و برای اینکه از فرصت این فضا عقب نمانند در لحظه از خود واکنش نشان می دهند. بنابراین گاهی اوقات با بی اخلاقی هایی که انجام می دهند بیشتر به دنبال تخریب و افشاگری هستند تا نقد سازنده.
نقد کردن اتفاق خوبی است که اصلاح و پیشرفت را می تواند به دنبال داشته باشد اما این فضای نقد گاهی از مرز خود عبور می کند و شکل تخریب می گیرد. با مرور در تغییر محتوای شبکه های اجتماعی می شود گفت یک نکته همیشه ثابت بوده و آن هم بی اخلاقی هایی است که گاهی اوقات غالب می شود و خواسته و یا ناخواسته تعداد زیادی از کاربران را با خود همراه می کند. کاربرانی که با وجود استفاده مداوم از فضای مجازی هنوز هم توجه چندانی به صحت منبع یا دلیل ارسال یک پیام ندارند.
اینکه به جهت تجربه در استفاده از شبکه های اجتماعی محتوا تغییر کند و از جنبه سرگرمی بودن صرف خارج شود خوب است اما همه تغییرات محتوایی در سایه رعایت اخلاق قابل قبول می شود.
