رهبری باز هم بر سر مذاکرات هسته ای نکات مهمی را بیان داشته اند اما اینبار درباره تحریم حرف های جدی با مسئولین زده اند. رهبر معظم انقلاب امروز در دیدار با مردم تبریز در در مورد اقتصاد، چگونگی کاهش وابستگی به نفت و حضور مردم در صحنه سخن گفتند. اقتصاد و مشکلات اقتصادی محور اساسی سخنان امروز رهبری بود. در زیر به محورهای سخنان امروز ایشان اشاره میکنیم.
1. میراث شوم اقتصادی از رژیم گذشته: "خام فروشی نفت و صرف آن در امور جاری کشور و استفاده نکردن از فرآوردههای گسترده ناشی از ارزش افزوده نفت میراث شوم رژیم طاغوت و خسارتی جبرانناپذیر است. این روش، آسانترین راه پول درآوردن است که برخی از مسئولان در طول زمانهای مختلف، ترجیح دادند از این پول آسان، استفاده کنند. برای حل مشکلات اقتصادی، سیاستهای اصل ٤٤ در چندین سال قبل، و تأکیدات مکرر برای اجرای این سیاستها ابلاغ شد. مسئولان انصافاً تلاش میکنند اما این تلاشها کافی نیست و باید یک نفَس جدیدی به تلاشهای اقتصادی دمیده شود."
رهبری بارها و بارها در اظهارات خود تاکید کرده بودند که تنها راه نجات اقتصاد جلوگیری از خام فروشی است. ضعیفترین اقتصادها مربوط به کشورهایی که بودجه عمومی آنها از طریق نفت تامین میشود. خزانه چنین دولتها و حکومتهایی با ارزان شدن نفت خالی میشود. برای این منظور صندوق توسعه ملی در نظر گرفته شد تا بخشی از درآمدهای نفتی به جای اینکه وارد بودجه عمومی شود به حسابی ریخته شود که از طریق آن از بخش خصوصی حمایت شود. طبق قانون قرار شد هر ساله سهم این صندوق بیشتر از سال قبل شود تا کم کم وابستگی اقتصاد به نفت کم و کمتر شود. اما نبودن یک اراده قوه موجب شده بعد از 36 سال از پیروزی انقلاب هنوز وابسته به نفت باشیم. شاید فکر کنید سایر کشورهای نفتخیز هم وابستگی به نفت دارند و اقتصاد آنها نیز ضعیف است اما باید دانست که همین کشورهای حوزه خلیجفارس با وجود درآمد هنگفت نفتی اما برنامههای موازی برای تامین درآمد دارند. مثلا امارات با توسعه حوزه بازرگانی و گردشگری و عربستان با توسعه صنعت خود درآمد هنگفتی جذب میکنند به طوری که درآمد غیر نفتی آنها در مقایسه با درآمد نفتیشان قابل توجه است. عربستان باوجود اینکه بزرگترین خامفروش جهان است اما بزرگترین صادرکننده فرآوردههای نفتی هم هست. در کشور ما شرکتهای فراوان خصوصی وجود دارند که حاضر هستند نفت ایران را تبدیل به فرآوردههای نفتی کنند تا ارز زیادی وارد کشور شود اما با موانع بسیار مانند عدم حمایت دولت مواجه هستند.
2. «نفتی بودن» و «دولتی بودن» خطر بزرگ اقتصاد: "غربیها و عمدتاً آمریکاییها، با برنامهریزی و با استفاده از شیوههای مختلف اقدام به کارشکنی در طرحها و فعالیتهای بزرگ اقتصادی ایران با کشورهای منطقه و دور زدن ایران در خطوط انتقال نفت و گاز، خطوط زمینی و هوایی و خطوط شبکههای ارتباطاتی کردند و عملاً سالها پیش از قضایای هستهای، تحریم بیسر و صدایی را آغاز کردند که این مقابله اقتصادی تا به امروز ادامه داشته است. باید در مقابل برنامهریزی بدخواهان به گونهای تلاش شود که ضربه دشمن، تأثیرگذار نشود و یا کم اثر شود. علاوه بر برنامهریزی مستمر و گسترده جبهه استکبار، اقتصاد کشور از دو اشکال بزرگ «نفتی بودن» و «دولتی بودن» نیز به شدت رنج میبرد."
کشورهای بزرگ همواره کشورهایی که دارای اقتصد ضعیفی هستند را تحت فشار قرار میدهند. رهبری دو مورد دولتی بودن و نفتی بودن را تهدیدی برای اقتصاد ایران میداند. دولت باید به بخش خصوصی بها دهد و اکثر امور غیر از سیاستگذاریها و بخشی از نظارت را به مردم بسپارد اما آیا این اتفاق رخ داده است؟ طبق نظر کارشناسان پاسخ این سوال خیر است. بخش خصوصی فقط 5 درصد اقتصاد ایران را اداره میکند و دولت 95 درصد اقتصاد را. به همین علت به راحتی میتوانید بگوییم که برای رفع خطر دولتی بودن را درازی در پیش داریم. دولت در اقتصاد همهکاره است و اصلا به بخش خصوصی اعتماد ندارد و هیچ ارادهای نیز برای پرداختن به بخش خصوصی دیده نمیشود. دولتها هم هیچوقت کارفرمای خوبی نبودهاند و بخش خصوصی نشان داده بسیار بهتر از دولت میتواند بازرگانی کند یا به صنعت بپردازد. هماکنون شاهدیم حتی برخی از واگذاریها نیز در حال ابطال شدن است و این یعنی دست بخش خصوصی کوتاهتر از سابق میشود. برای اینکه امور اقتصادی را به مردم واگذار کنیم باید اراده قوی با نظارت کافی وجود داشته باشد. به همین علت است که رهبری در دیدار اخیر گفتند: "اگر پایه اقتصاد کشور براساس استفاده از ظرفیتهای مردمی و تولید داخلی برنامهریزی و مستحکم شود، دیگر برای تحریمها و کاهش قیمت نفت عزا نمیگیریم و دچار نگرانی نمیشویم. یکی از لوازم اصلی و مهم خروج از اقتصاد نفتی قطع وابستگی بودجه کشور به درآمد نفت است. باید به این نقطه برسیم و معتقدم این کار سخت را میتوان با همت و با اعتماد به مردم و جوانها و سرمایههای داخلی و بالاتر از همه، با اعتماد به خداوند متعال که وعده نصرت داده است، انجام داد."
3. مالیات یک فریضه است: " یکی از راههای قطع وابستگی بودجه به درآمد نفت، تکیه بر درآمد حاصل از مالیاتِ تولید و تجارت است. برخی سرمایهداران کلانی که از دادن مالیات خودداری و فرار میکنند مرتکب جرم میشوند زیرا کشور را به پول نفت بیش از پیش وابسته میکنند و زمینهساز بروز مشکلات بیشتر میشوند. موضوع مالیات را بسیار مهم و دادن مالیات یک فریضه است. مسئولان مالیاتی برنامهها و اقدامات خوبی را برای درآمد مالیاتی حاصل از تولید و تجارت طراحی کردهاند که باید با کمک مردم، هرچه سریعتر اجرایی شوند. یکی دیگر از نکات اساسی برای حل مشکلات اقتصادی، ارتقاء بهرهوری است. ارتقاء بهرهوری عبارت است از کاهش هزینه تولید و بالا بردن کیفیت."
بسیاری از فعالان اقتصادی موضوع مالیات را جدی نمیگیرند و هنوز فرار مالیاتی در کشور خزانه را از حدود 30 هزار میلیارد تومان خالی نگه داشته است. مالیات در کشورهای دیگر پایه اقتصاد را تشکیل میدهد. محور اصلی اقتصاد بسیاری از کشورهای اروپایی مالیات است. به طور ساده مالیات بخش کوچکی از سودی است که فعالان اقتصادی بابت خدماتی که دولت برای فعالیت آنها فراهم میکند است. این پول به خزانه واریز میشود تا به دولت در اداره کشور و سایر خدمات به کار گرفته شود. حال اگر کسی نخواهد مالیات بدهد و وضع اقتصادی و اداره کشور ناگوار شود حتی آن فعالان اقتصادی نیز فرصت درآمدزایی نخواهند داشت و جزو اولین قشری خواهند بود که از نبود ثبات اقتصادی متضرر خواهند شد. جملات بالا یکی از سادهترین تعاریف مالیات است اما همین موضوع ساده نشان میدهد که مالیات در اقتصاد یک کشور میتواند تاثیر بسزایی داشته باشد. رهبری مالیات را یک فریضه میدانند و این یعنی اینکه فرار مالیاتی نیز میتواند یک گناه محسوب شود. به همین علت است که فراریهای مالیاتی با جریمههای سنگین مواجه میشوند.
4. اگر تلاشهای جدی اقتصادی انجام ندهیم... " ٢٩ بهمن مصادف با اولین سالگرد ابلاغ سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی است. اقتصاد مقاومتی که برای کشور، در هر شرایطی اعم از تحریم یا غیرتحریم ضروری است، به معنای آن است که بنیان اقتصادی کشور بگونهای ساماندهی شود که تکانههای جهانی در آن اثرگذار نباشد. مردم و همه کسانی که علاقمند به ایران و آینده آن هستند و همچنین دستگاههای دولتی باید کالاهای خارجی را که مشابه داخلی آن وجود دارد، استفاده نکنند. لزوم پرهیز از اسراف و جلوگیری از تضییع منابع عمومی، تکیه بر شرکتهای دانش بنیان و مبارزه جدی با قاچاق؛ برای حل مشکلات اقتصادی، این کارها باید انجام شود. ما میتوانیم در مقابل هیاهو و اقدامات دشمنان در موضوع تحریمها ایستادگی کنیم و هدفهای آنها را ناکام بگذاریم. اگر اقدامات لازم و تلاشهای جدیتر را در عرصه اقتصادی انجام ندهیم، نتیجه همان میشود که اکنون دشمن برای موضوع هستهای ما شرط و شروط میگذارد و بعد هم میگوید، اگر قبول نکنید، تحریم میکنم!"
رهبری از معدود دفعاتی است که هشدار اساسی به مردم و مسوولان میدهد. اگر اقتصاد مقاومتی انجام نشود، اگر طرحهای مقاوم سازی اقتصاد اجرا نشود، اگر موضوع مالیات جدوی گرفته نشود، اگر خصوصی شدن اقتصادی به جریان نیفتد، اگر به الگوی مصرف بیتوجهی شود، اگر تلاشها بیشتر شود چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ همین الان شاهدیم که دولت برای رفع برخی از تحریمها امتیازهای کلانی به طرف مقابل داده است؛ ما برای رفع تحریم طلا و خودرو و پتروشیمی تعداد سانتریفیوژهای خود را کاهش دادیم و حتی حاضر شدیم بخش قابل توجهی از اورانیوم 20 درصد را اکسید کنیم. این همان تحت فشار قرار گرفتن به خاطر اقتصاد ضعیف است. اگر اقتصاد ایران وابستگی کمی به نفت داشت و بخش خصوصی اکثریت اقتصاد را برعهده داشت، دست دولت در مذاکرات پرتر بود.
5. معجزه مردم: "ملت ایران همواره نشان داده است که اراده قوی دارد و در موضوع تحریم ها هم ملت ایران می تواند، این توطئه را ناکام بگذارد.زبان من برای تشکر از ملت بزرگ ایران، و توصیف حضور مردم در راهپیمایی واقعاً قاصر است. مردم با وجود هوای سرد و بارانی در برخی شهرها و همچنین طوفان خاک در اهواز و خوزستان در صحنه حاضر شدند در این شرایط و با وجود گذشت ٣٦ سال از انقلاب، حضور امسال مردم در راهپیمایی، باشکوهتر و با عظمتتر از گذشته بود و این، در دنیا بینظیر است. در هر زمان که در مسائل کشور، حضور مردمی وجود داشته است، ما این چنین معجزهای را همواره مشاهده کردهایم."
هیچ انقلابی مانند جمهوری اسلامی ایران بعد از 36 سال موفق نشده که مردم را همراه خود نگاه دارد. حضور مردم در سالگرد پیروزی انقلاب هنوز حماسی است. شاید بعضیها فکر کنند این حضور کلیشهای شده و خنثی است اما همین حضور در مطالعات راهبردی دشمنان مورد توجه قرار میگیرد. یکی از دستاوردهای حضور مردم سنگین شدن وزنه مذاکرهکنندگان در حوزه سیاستخارجه است و ارزش این حضور وقتی مشخص میشود که مذاکرهکنندگان در مذاکران خود به آن اشاره کنند.