سخن را با کلامی از رسول خدا صلی الله علیه و آله آغاز می کنم که فرمودند: هر کس در مسجدی از مسجد های خدا چراغی بیفروزد تا زمانی که پرتوی از آن چراغ در مسجد است فرشتگان و حاملان عرش پیوسته برایش طلب آمرزش می کنند. (نهج الذکر؛محمدی ری شهری)
امر خدمت و خدمت رسانی در اسلام از اهمیت فراوانی برخوردار است، تا جایی که شریف ترین عبادت خدمت به مومنین شمرده شده است و محبوبترین مردم نزد پروردگار پرمنفعت ترین آنان برای برادران مومن اند(کلینی، ج2، ص164)، باید بدانیم که این خدمت رسانی نه زمان می شناسد و نه مکان، بلکه در تمام موارد خدمت پسندیده است یکی از مصادیق پررنگ خدمت رسانی، خدمت در مسجد است.( نقش خادم مسجد ،سید مهدی بهشتی) با این وجود لازم به ذکر است، فردی که در مسجد افتخار خدمت رسانی به مردم را دارد از آنجایی که در مکانی بسیار مهم و تأثیر گذار نقش آفرینی می کند ضروری است متصف به صفات ارزنده ای باشد که در ادامه بدین صفات اشاره می کنیم.
چه کسی حق دارد بانی مسجد باشد؟
خداوند متعال در سوره توبه پاسخ این پرسش را میدهد که چه کسی شایسته است بانی مسجد باشد: «إِنَّما یَعْمُرُ مَساجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ أَقامَ الصَّلاةَ وَ آتَى الزَّکاةَ وَ لَمْ یَخْشَ إِلاَّ اللَّهَ فَعَسى أُولئِکَ أَنْ یَکُونُوا مِنَ الْمُهْتَدینَ» (توبه/18) از این آیه می توان چنین برداشت نمود که بانی مسجد شرایطی دارد: 1- از نظر اعتقادی ایمان داشته باشد 2- از نظر علمی «أَقامَ الصَّلاةَ» خودش اهل نماز باشد 3- از نظر مردمی «وَ آتَى الزَّکاةَ» اهل زکات باشد 4- از نظر انقلابی «وَ لَمْ یَخْشَ إِلاَّ اللَّهَ» از هیچ کس نترسد.
الف) ایمان چیست؟
خادم مسجد می بایست با ایمان باشد، اما ایمان چیست و ماهیت آن کدام است؟ «حضرت علی علیه السّلام فرمود: انسان حقیقت ایمان را نمی چشد، مگر آن که در او سه ویژگی باشد: تفقه در دین و صبر بر مصائب و تقدیر و تدبیر نیکو در امر معاش». (بحار، ج 71، ص 85) ایمان سه ویژگی به همراه خود می آورد: اول. باریک بینی و تیزبینی در امور دینی است. به عبارت دیگر شخص مومن هم دین و مسایل دینی ـ اعم از اعتقادی و امور عملی ـ را خوب می شناسد، و هم در تشخیص مسائلی که در حیات فردی یا اجتماعی او رخ می دهد و تطبیق آن ها بر امور دینی، بینا است؛ دوم. بر مشکلات و مصائب، صبور است؛ یعنی ناگواری ها و دشواری های زندگی را هدفدار می بیند؛ چرا که مشکلات یا برای تکامل انسان است، یا کاهش بار گناه را به دنبال دارد؛ سوم. این که مومن عاقل است و در معاش خود حساب و کتاب دارد و برای امور زندگی با برنامه است؛ نه این که مبتلا به روزمرگی و آنچه پیش آید، باشد. در این حدیث می فرماید: نه تنها مومن تقدیر و برنامه دارد، بلکه دارای حسن تقدیر و تدبیر است. نکته جالب توجه در این حدیث، تعبیر «ذوق ایمان» است که اشاره به این نکته دارد که ایمان چشیدنی و یافتنی است. (ایمان و چالش های معاصر،محمدتقی فعالی)
ب) اهل نماز کیست؟
وقتى کمال و سعادت ما در «بندگى خدا» است، این بندگى و عبادت، در شکل «نماز» و انجام این فریضه الهى آشکار مىشود. پس نماز، همان عبودیّت و پرستش و راز و نیاز به درگاه آفریدگار، و توجّه به او و نعمتهایش مىباشد که روزى چند مرتبه انجام مىگیرد. این عبادت، ما را همواره به یاد خدا مىاندازد، و یاد خدا ما را از پستى و ستم و گناه و فساد، باز مىدارد.آنکه بنده خدا باشد، دیگر اسیر شیطان و برده هوا و هوس نمىشود.(آشنایی با نماز، محسن قرائتی) از این رو فردی که اهل نماز است به جز بندگی خدا بنده ی دیگری نخواهد شد و اوست که لیاقت خادمی خانه خدا را دارد.
ج) چه کسی اهل زکات است؟
دادن زکات در راه خدا، مبارزه با هوس هاى نفسانى و جنگ و ستیز با شیطان مى باشد و علامتش این است که قبل از پرداختن زکات، زکات دهنده به شدت زیر فشار و وسوسه شیطان قرار مى گیرد ولى هنگامى که زکات را پرداخت و بر شیطان پیروز شد، احساس سبکى و راحتى مى کند. ویژگى عابدان و خداپرستان حقیقى و محوریت بندگى آنان در هر زمان بر دو اصل ارزشى اسلام راستین یعنى نماز و زکات استوار مى باشد. از سوى دیگر زکات ، موجب پاکیزگى مال و جان مو منان شناخته شده است تا جایى که هر جا واژه زکات و تزکیه و یزکى به کار برده مى شود سخن از پاکى جسم ، و جان ، و فکر و اندیشه درست به میان مى آید.(زکات در اسلام ، احمد محسنی گرگانی)
د) از هیچ کس نترسد
شجاعت از کمالاتى است که آدمى را استوار مى سازد و عزتش را نگه مى دارد چنانکه در سخنان على علیه السلام وارد شده است: شجاعت یکى از دو عزت است. شجاعت چنان عزت آفرین است که خود برابر با تمام عزت هاى دیگر است؛ و نمى گذارد آدمى تن به خوارى و پستى دهد که امام على علیه السلام فرموده است: شجاعت عزتى است مهیا و آماده.(عوامل عزت و ذلت از دیدگاه قرآن کریم، موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت علیه السلام)
چهار ویژگی که برشمردیم از صفات اصلی و اساسی است که یک خادم واقعی مسجد باید در خود نهادینه سازد تا لیاقت نام خادم مسجد را پیدا کند. اینجاست که می بینیم خادمان راستین مساجد اولیاء الهی بوده اند و هستند.
اولیاء الهی خادمین مساجد!
خادمی مسجد افتخاری بزرگ است که انبیاء عظام این افتخار را بر دوش می کشند. حضرت مریم علیهاالسلام خادم مسجد بود. در قرآن داریم، نذر می‌کردند که خادم مسجد شوند. مادر حضرت مریم(علیهاالسلام) نذر کرد که مریم(سلام الله علیها) خادم مسجد شود. حضرت ابراهیم و اسماعیل علیهماالسلام از سوی خدای متعال به این مقام نائل می آیند؛ که خدا به آنها مىفرماید: «طَهِّرَا بَیْتِى لِلطَّائِفِینَ وَالْعَاکِفِینَ وَالرُّکَّعِ السُّجُودِ» (بقره/ 125) مسجد را تطهیر کنید براى کسانى که براى نماز و طواف مىآیند. حضرت زکریا علیه السلام نیز خادم مسجد است، که متکفل مریم عذرا، آن خادمه ی قدّیسه ی مسجد می شود: «إِنِّى نَذَرْتُ لَکَ مَا فِى بَطْنِى مُحَرَّرًا» (آلعمران/ 35)
از همین روست که حجت الاسلام محسن قرائتی در درس هایی از قرآن می فرمایند: خادم مسجد بودن مهم است. خادم مسجد باید استاد دانشگاه و آیة الله باشد. بله یک وقت خادم دایمی می‌خواهد به عنوان سرایدار که کلید دستش باشد، اما خادم افتخاری فرق می‌کند. مثل غبارروبی حرم امام رضا(علیه السلام)، غبارروب امام رضا(علیه السلام) کیست؟ مقام معظم رهبری یا ریاست جمهوری است. غبارروبی مساجد نیز باید بر عهده شخصیت‌ها باشد.
